1.0 PENDAHULUAN
Semasa Perang Dunia Kedua, Negara-negara di Asia Tenggara terlibat secara langsung dalam peperangan tersebut. Jepun berusaha untuk menguasai Negara-negara di Asia Tenggara selain mengusir penjajah Barat. Jepun telah menggunakan slogan “Asia Untuk Orang Asia” telah menarik perhatian dan sokongan masyarakat Asia. Jepun juga telah menggunakan Slogan “ Jepun Penyuluh Asia, pemimpin Asia, perlindung Asia, ia menjadikan batu asas untuk mendapatkan sokongan daripada rakyat bahawa kedatangan Jepun Ini bukan sebagai kuasa penjajah tetapi sebagai pembela.[1] Sejarah pendudukan Jepun di Asia Tenggara telah mencatatkan bahawa Jepun telah berjaya menguasai Indonesia pada 9 Mac 1942 dan berakhir pada bulan Ogos 1945 .Penduduk di Indonesia menyambut baik kedatangan Jepun memberi rahmat kepada mereka untuk bebas daripada penjajahan Belanda . Namun sangkaan mereka ternyata meleset sama sekali kerana Jepun mempunyai matlamat yang tersendiri iaitu bukan sahaja menghapuskan pengaruh Belanda dalam kalangan penduduk Indonesia malah mengeksploitasi sumber di Indonesia. Indonesia juga tidak ketingglan dalam menerima implikasi pendudukan Jepun dari kesan positif mahupun negatif. . Kesan-kesan negatif dan positif daripada pendudukan Jepun di Indonesia ini jelas dapat dilihat dari segi politik, ekonomi dan juga sosio-budaya.
Pendudukan Jepun di Indonesia telah banyak mendatangkan kesan positif dalam perkembangan politik dan pemerintahan. Kesan yang ditinggalkan oleh Jepun antaranya ialah:
2.1 Pengalaman dalam Bidang Pentadbiran
Selepas menakluki Indonesia, Jepun menghadapi masalah kekurangan pegawai untuk mentadbir Indonesia. Justeru itu, Jepun bertindak melantik golongan terpelajar Indonesia memegang jawatan dalam bidang pentadbiran dan teknikal di Indonesia.. Tindakan Jepun ini telah mengukuhkan lagi keyakinan diri dalam kalangan golongan terpelajar Indonesia bahawa mereka mampu untuk mentadbir Indonesia sendiri. Hal ini dapat dibuktikan pada 9 Mac 1942, sehari selepas Belanda menyerah, beberapa pertubuhan Majlis Rakyat Indonesia mempersembahkan senarai nama yang terpilih untuk menjawat dalam Kabinet.[2] Seterusnya pada 24 September 1942 sebuah suruhanjaya bagi mengkaji undang-undang adat Indonesia dan juga selaku Majlis Penasihat kepada kerajaan tentera[3] yang dianggotai oleh pemimpin politik iaitu Sukarno, Hatta, Sutardjo, Purbatjaraka serta Djajadiningrat. Tindakan Jepun ini telah mengukuhkan lagi keyakinan diri dalam kalangan golongan terpelajar Indonesia bahawa mereka mampu untuk mentadbir Indonesia sendiri.
2.2 Penubuhan Unit Ketenteraan
Sehubungan itu, bagi memantapkan lagi sokongan penduduk Indonesia kepada kepada kerajaan tentera Jepun, maka Jepun telah membentuk organisasi semi military dan military penuh. Semi Military dibentuk untuk dijadika askar simpanan yang teriri pemuda dan wanita Indonesia, manakala military penuh dibentuk untuk dijadikan rekrut iaitu askar sepenuh mas .Pada bulan April 1943 ditubuhkan Heiho(Askar Pembantu), seterusnya pada Jun 1943 ditubuhkan Unit Giyugun (Askar Sukarela ) di Sumatera[4] dan Tentera Pembela Tanah Air atau PETA pada Oktober 1943 di Jawa.[5] Heiho, Giyugun dan PETA ditubuhkan untuk mempertahankan Indonesia daripada sebarang serangan kuasa Berikat. Latihan yang diberikan oleh Jepun bertujuan untuk menanam dalam jiwa pemuda Indonesia suatu semangat baru dan disiplin yang akan membantu tentera Jepun dalam peperangannya terhadap pihak Bersekutu dan juga menentang kuasa-kuasa barat jika Jepun terpaksa menyerah kalah. Kesannya pendudukan Jepun ialah kali pertama Indonesia mempunyai unit ketenteraan sendiri dan ini merupakan peluang terbuka untuk mendapatkan latihan yang memberi keuntungan kepada pengerak nasionalis dalam memperjuangkan kemerdekaan mereka sendiri.
2.3 Pertubuhan Bersifat Politik Di Benarkan
Pendudukan Jepun di Indonesia secara tidak langsung telah memberi sinar baru dalam dunia politik di Indonesia apabila Perdana Menteri Jepun, Hideki Tojo, mengumumkan dalam Diet Jepun bahwa rakyat Hindia Timur akan diizinkan terlibat dalam pemerintahan negeri barulah tentera Jepun di Sumatera . Pada 8 Mac 1943, Pusat Tenaga Rakyat atau PUTERA ditubuhkan di Indonesia dan Sukarno dilantik sebagai pemimpinnya dengan dibantu oleh Hatta[6]. Sukarno dan Hatta pula dibenarkan berpolitik dan berpidato ke seluruh Indonesia. Seterusnya, pihak Jepun sendiri telah menyokong penubuhan berbentuk agama Majlis Sjura Muslim Indonesia (MASJUMI) pada bulan November 1943.[7] Melalui penubuhan PUTERA dan MASJUMI, pihak Jepun dapat mengambil hati rakyat dalam mengukuhkan lagi kedudukkan di Indonesia . Malangnya di bawah bayang-bayang ini, MASJUMI sebernanya merupakan sebuah pertubuhan politik yang berpura-pura bekerjasama dengan Jepun. Ini disebabkan Jepun membawa konsep yang bertentangan dengan akidah Islam. Kesan daripada sikap keterbukaan dan kepercayaan Jepun dalam pernubuhan parti politik telah memakan mereka sendiri apabila kelonggaran yang diberikan menjadi peluang keemasan PETA dan MASJUMI bagun menentang Jepun.
3.0 KESAN PENDUDUKAN JEPUN DALAM ASPEK EKONOMI
Penjajahan yang telah berlaku akan memberi kesan sama ada positif atau negatif kepada Negara tersebut. Indonesia juga menerima kesan daripada penjajahan tersebut dalam aspek ekonomi . Antara kesan yang ditinggalkan oleh Jepun ialah:
3.1 Pembukaan dan perkembangan tanah dalam bidang pertanian
Kesan postif pendudukan Jepun ke atas ekonomi Indonesia ialah dengan pembukaan dan perkembangan tanah dalam bidang pertanian . Perkembangan dalam bidang pertanian ini boleh dilihat apabila Jepun telah mendirikan TALAPETA (Taman Latihan Pemuda Tani) sebuah organisasi yang diasaskan oleh Lt. Inoue Tetsuro[8] yang mempunyai pengalaman mengorganisasikan usaha tani di Brazil.Amerika Syarikat. Pembukaan tanah baru merupakan kesan positif dalam pendudukan Jepun di Indonesia. Melalui pembukaan tanah baru dan hal ini dapat mengatasi masalah kekurangan beras terutamanya di Jawa. Kesan pendudukkan Jepun serba sedikit telah memberi ilmu pengetahuan dan latihan dalam pertanian dari tenaga pengajar yang professional.
3.2 Runtuhnya Ekonomi Perladangan
Dari aspek negatif pula kesan pendudukan Jepun di Indonesia kepada sector perladangan. Rancangan utama Jepun menjajah Indonesia adalah untuk menjadikan Sumatera Timur, Indonesia sebagai sumber bahan mentah dan pasaran bagi hasil-hasil pengeluaran industrianya[9] dan meneruskan dasar ekonomi Belanda iaitu mengeksport bahan-bahan pengeluaran ladang.[10] Menjelang 1943, kapal-kapal pengangkutan Jepun telah dimusnahkan oleh kapal selam Amerika dan kapal-kapal yang masih ada digunakan tujuan peperangan.Oleh sebab itu. Dasar ekonomi Jepun terhadap Indonesia terpaksa menghadapi perubahan ketara kerana bahan mentah dari Sumatera Timur tidak dapat dihantar ke negeri Jepun dan juga bahan-bahan keperluan tidak dapat dibawa masuk .Dalam keadaan sebegini, pengeluaran ladang pada masa dahulu membawa keuntungan yang begitu lumayan bertukar menjadi tiada nilai. Ladang- ladang digunakan untuk mengeluarkan bahan makanan untuk penduduk, dan yang lebih penting untuk tentera Jepun di Sumatera. Hal ini telah dibuktikan apabila pokok-pokok getah telah ditebang untuk digantikan dengan penanam ubi kayu bagi makanan asas penduduk tempatan. Kesan daripada ini , pemulihan dan perkembangan dalam sector perladangan mengambil masa yang lama ini kerana pada zaman Jepun, ladang-ladang ditebang dan dijadikan tempat pengeluaran bahan makanan.
3.4 Masalah Kebuluran
Masalah ekonomi yang wujud semasa Jepun antaranya ialah inflasi, kehidupan yang serba daif, penindasan dan kekejaman yang dilakukan oleh Jepun. Kesan ini lebih ketara apabila Sumatera Timur bergantung kepada import bahan-bahan makanan kerana tidak dapat menmpung keperluan penduduk maka kekurangan bahan menjadi begitu ketara, kebuluran telah menjadi perkara biasa di Sumatera Timur.[11] Kedatangan Jepun telah membuatkan kehidupan masyarakat Indonesia terlalu menderita berbanding zaman penjajahan Belanda . Penyakit-penyakit seperti busung lapar dan kutu ada di mana –mana . Masyarakat kekurangan gizi dan banyak kes kematian kerana kelaparan.[12] Pengalaman sebeginilah memberi kesan dalam jiwa dan psikologi masyarakat tempatan bahawa sikap Jepun juga sama dengan penjajah lain dan pentingnya membebaskan negara sendiri daripada ditakluk penjajah.
4.0 KESAN PENDUDUKAN JEPUN DALAM ASPEK SOSI0- BUDAYA
Pendudukan Jepun di Indonesia secara tidak langsung telah memberi pelbagai kesan ke atas sosial masyarakat Indonesia antaranya ialah:
4.1 Komunikasi dan Penggunaan Bahasa Indonesia
Bagi menghapuskan pengaruh Barat di Indonesia, Jepun telah menguasai sepenuhnya media komunikasi seperti surat khabar , majalah, berita, radio, filem dan sebagainya. Surat khabar dan majalah khususnya, tidak boleh diterbitkan tanpa kebenaran pihak Jepun. Jepun telah mengharamkan penggunaan bahasa Belanda dan Inggeris. Penggunaan bahasa Jepun digalakkan. Memandangkan bahasa Jepun tidak diketahui oleh kebanyakan orang Indonesia, penggunaan bahasa Indonesia sebagai bahasa kebangsaan telah dipertingkatkan lagi.[13] Jepun telah membenarkan penerbitan sebuah surat khabar iaitu Sumatera Sinbun yang kemudian dikenali sebagai Kita Simatora Sinbun. [14] Penggunaan bahasa Indonesia telah menguntungkan pergerakkan nasionalis dalam menyebar idea-idea nasionalis dan memperkukuhkan perpaduan di kalangan penduduk Indonesia Secara langsung menyebabkan berlakunya penyatuan dalam masyarakat sehingga rakyat Indonesia bersatu padu.
4.2 Perpaduan dan Semangat Nasionalisme
Pendudukan Jepun di Indonesia secara tidak langsung telah memberi pelbagai kesan ke atas sosial masyarakat Indonesia. Hal ini dapat dilihat menerusi peningkatan semangat nasionalisme dan perpaduan dalam kalangan penduduk tempatan sehingga telah mempercepatkan proses tuntutan kemerdekaan di Indonesia. Kekalahan Belanda ke atas Jepun adalah sesuatu perkara yang mengaibkan kerana sebelum ini mereka menganggap kuasa Barat lebih berkuasa daripada kuasa lain sekali gus melenyapkan ‘mitos superioriti’ yang menganggap kuasa Barat sukar untuk dihapuskan[15]. Selain itu, kekalahan Belanda terhadap Jepun sememangnya perkara yang memalukan apabila Belanda gagal menunjukkan sikapnya yang bersungguh-sungguh semasa menentang Jepun. Selain itu, cara mereka diusir dan ditawan merupakan satu penghinaan terhadap kuasa Belanda yang selama ini diagung-agungkan. Kemenangan Jepun telah membuka lembaran baru serta mengubah persepsi masyarakat tempatan bahawa orang Asia yang dianggap lemah juga mampu mengalahkan kuasa Barat yang dahulu dikatakan satu kuasa yang agung dalam dunia penjajahan.[16] Kekalahan Jepun ini secara tidak langsung telah menyebabkan rakyat Indonesia hilang keyakinan terhadap kebolehan Belanda kerana Belanda telah gagal melindungi Indonesia daripada pendudukan Jepun. Kewujudan semangat nasionalisme ini merupakan kesan baik yang diperolehi daripada pendudukan Jepun. Hal ini dibuktikan dengan pernubuhan PUTERA, PETA & MASJUMI. Penyebaran nasionalisme tidak menjadi masalah ini kerana Bahasa Indonesia sudah manjadi bahasa utama di Indonesia dalam pensuratan dan majalah di Indonesia.
4.3 Nilai-nilai Sosio-budaya Baru
Kaizen adalah konsep yang diketengahkan oleh orang Jepun yang bermaksud perubahan kearah kebaikan sikit demi sedikit. Penduduk Jepun berpegang teguh kepada konsep ini sejak tamatnya Perang Dunia ke II lagi dan sehingga kini, Jepun merupakan negara yang amat maju di Asia dan juga di mata dunia.[17] Penduduk Indonesia memperlihatkan budaya Jepun yang bersifat kerajinan, berdisplin, kesetiaan kepada negara dan taat kepada majikan merupakan kunci utama Kemenangan Jepun ke atas Rusia pada 1904-1905.[18] Budaya yang ditonjolkan oleh Jepun telah mengubah pemikiran dan budaya penduduk tempatan bahawasanya disiplin yang tinggi , berani, berilmu pengetahuan dalam semua bidang, keyakinan diri kesetiaan dan ketaatan kepada negara merupakan tunjang kepada keamanan, kekuasaan dan kemajuan sesebuah negara .
5.0 KESIMPULAN
Secara keseluruhanya kedatangan Jepun telah meningalkan kesan positif dan negatif dari aspek ekonomi, politik, budaya ,dan social. . Dalam hal ini, tidak boleh menolak sama sekali bahawa terdapat kesan-kesan lain yang wujud akibat daripada pendudukan Jepun ini. Secara langsung atau tidak langsung, pendudukan Jepun telah menyemarakkan semangat nasionalisme di Asia Tenggara .. Pemimpin tempatan telah disuntik dengan semangat keyakinana untuk berkerajaan sendiri dan pemuda tempatan telah didedahkan dengan latihan ketenteraan untuk mempertahankan negara masing-masing. Disini jelaslah menunjukkan penjajahan bukanlah sesuatu yang menakutkan tetapi dengan penjajahan juga yang mengajar kita erti perpaduan, dan kemerdekaan. Namun, akibat daripada peristiwa pengeboman Hiroshima dan Nagasaki telah menyebabkan Jepun menyerah kalah pada 15 Ogos 1945. Indonesia mencapai kemerdekaan pada bulan Disember 1949. Sukarno telah dilantik sebagai Presiden Republik Indonesia.
6.0 BIBLIOGRAFI
Abu Talib Ahmad, 2005.Sejarah Jepun. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ariffin Omar.1999. Revolusi Indonesia Dan Bangsa Melayu:Runtuhnya Kerajaan-kerajaan Melayu Sumatera Timur Pada Tahun 1946.Pulau Pinang:Universiti Sains Malaysia.
Bernhard Dahm.1988. Sejarah Indonesia Abad Kedua Puluh.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
D. G. E. Hall, 1987. Sejarah Asia Tenggara. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Li Narangoa and Robert Cribb, 2003. Imperial Japan and National Identities In Asia, 1895-1945.Landon and New York: Routledge Curzon Taylor & Francis Group.
Maswari Rosdi ,1983.Sejarah China dan Jepun 1800-1955. Kuala Lumpur: Adabi Publishing Sdn. Bhd.
Mavis Rose.Indonesia Merdeka Biografi Politok Muhammad Hatta, Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama.
Nazarudin Zainun, 1998. Revolusi dan Rakyat : Kesan Sosioekonomi di Jawa Tengah 1947-1949, Pulau Pinang :Universiti Sains Malaysia.
No comments:
Post a Comment